,,Ik dacht dat als ik de politie tegen zou komen dat ik opgepakt zou worden. Dat ik in de gevangenis zou komen. Ik verzon de gekste dingen in mijn hoofd, waardoor ik angstig was voor alles. Je kan aan niks anders meer denken dan die schuld. Je ligt alleen maar te malen: hoe ga ik het morgen weer doen?”

Thalissa groeide op de in jeugdzorg, maar op haar 18de moest ze alleen verder: ,,Ik was gewend dat jeugdzorg alles regelde”, zegt ze nu. ,,Daardoor kwam ik al heel snel in de schulden. Ik had ook geen ouders die konden helpen om mij die basis te bieden. En toen kreeg ik er ook een dochter bij.”

Thalissa is niet de enige jongere in het Groene Hart die volledig vastloopt. Uit recente cijfers van gemeenten in onze regio blijkt dat het aantal jongeren met een bijstandsuitkering toeneemt. In de regio Woerden is het aantal in een jaar tijd omhoog gegaan van 141 naar 177 jongeren. In de regio Alphen is de groep sinds begin dit jaar gegroeid met 18 naar 232. En ook Gouda zegt dit jaar een stijging te noteren, al zijn de exacte getallen nog niet bekendgemaakt. De cijfers passen bij een trend die ook landelijk te zien is.

Je komt als jongere (18 tot 27 jaar) alleen in de bijstand als je niet naar school gaat en geen werk hebt. Na een aanvraag van een uitkering, verplicht de overheid jongeren eerst om vier weken lang op zoek te gaan naar een baan of opleiding. Als een jongere kan bewijzen dat dat niet gelukt is, krijgt die een uitkering.

Ook Sultan (23) zit op dit moment in de bijstand. De Gouwenaar heeft net als Thalissa veel schulden uitstaan. ,,Het is zo’n 30.000 euro”, zegt hij. Sinds zijn 13de heeft hij veel meegemaakt. Samen met zijn familie ontvluchtte hij Syrië. Na twee jaar in Turkije te hebben gezeten kwam hij aan in Nederland. De vlucht heeft hem getraumatiseerd. De schulden begonnen voor hem nadat hij wegging uit zijn ouderlijk huis.

,,Ik wilde op mijzelf wonen”, zegt hij over zijn besluit om weg te gaan bij zijn ouders. ,,Maar ik kon niks betalen. Ik heb anderhalf jaar bij het Leger des Heils gewoond, maar daar liep het niet goed. Daarna was ik twee jaar dakloos en sliep ik bij een vriend of mijn broertje.”

Het water kwam Sultan aan de lippen te staan. Met de toekomst bezig zijn lukte hem niet door alle stress, hij zag helemaal geen licht meer aan de horizon: ,,Het voelde echt als een zwart leven”, zegt hij. ,,Ik kon niet meer denken of werken.”

Gemeenten in het Groene Hart hebben van het helpen van zeer kwetsbare jongeren als Thalissa of Sultan een prioriteit gemaakt. Ze proberen in een vroeg stadium in contact te komen met de groep. ,,Ik krijg maandelijks een lijst van jongeren die geen school en werk hebben”, zegt jongerencoach Joey Atmowirono van de gemeente Gouda. ,,Dan ga ik op huisbezoek. De kans is dan vaak groot dat zo’n jongere ondersteuning kan gebruiken.”

Antmowirono probeert jongeren al coachend te helpen er weer bovenop te komen: ,,Bijvoorbeeld door ze een leer-werktraject te laten volgen.” Gemeenten zijn daarnaast ook begonnen met speciale projecten. In Alphen zijn ze er daardoor achter gekomen dat er meer samengewerkt moet worden met de ggz, omdat veel van de jongeren kampen met psychische problemen.

Het dieptepunt voor Thalissa was het niet meer kunnen betalen van haar huur nadat ze haar baan verloor. ,,En mijn neefje was ook heel ziek geworden van corona. Die is ook overleden, op zijn 14de.”

,,Toen dacht ik: ik ben er nu zo’n potje van aan het maken. Ik heb geen uitweg meer. Toen kwamen er ook gekke gedachten, zo van: dan wil ik helemaal niet meer. Maar je hebt ook een kind. Zij is wel een beetje mijn redding geweest. Want je raakt het zo kwijt. Je hebt geen idee meer wat je moet doen.”

Thalissa meldt zich bij de gemeente Gouda. Daar is ze de eerste deelnemer geworden van het Jongeren Perspectief Fonds (JPF), dat is overgenomen van Den Haag. Het speciale project is afgelopen mei gestart en neemt de schulden van jongeren over zodat zij zich geen zorgen meer hoeven te maken om deurwaarders en schuldeisers.

,,Daardoor kan de jongere zich weer focussen op de toekomst”, zegt Joyce Rosser, één van de twee trajectbegeleiders binnen het JPF. ,,De jongere heeft dan alleen een schuld bij de gemeente Gouda. De bedoeling: de jongere betaalt het terug indien dat mogelijk is. Maar het uitgangspunt is dat een jongere het terugbetaalt door middel van een maatschappelijke tegenprestatie.”

Rosser begeleidt jongeren twee jaar lang intensief: ,,Ik ga mee naar de huisarts of rechter als dat nodig is. En er wordt geleerd hoe er met geld om moet worden gegaan. Er moet stabiliteit ontstaan.” In Den Haag heeft het project inmiddels succes opgeleverd. De stad heeft berekend zo’n 20.000 euro per jongere voordeliger uit te komen vanwege het JPF. Dat komt vooral door minder uitkeringen, gezondheidszorg en verslavingszorg, wanneer het beter gaat met jongeren.

Lees verder na de foto.

Met Thalissa gaat het bergopwaarts sinds ze in het project zit. ,,Wat ze hebben gedaan, heeft niemand anders gedaan: mij oppakken en meenemen. Joyce neemt mij af en toe op de rug om die berg te beklimmen.”

,,Zij hebben mij het vertrouwen gegeven dat het goed komt. Ik leer dat ik in mijn kracht sta en veel meer kan dan ik al die jaren heb bedacht. Hierdoor kan ik mijn opleiding afmaken, heb ik straks een mooie baan en kan ik met mijn kinderen vooruit kijken.” Thalissa heeft uiteindelijk ook geen bijstand hoeven aanvragen door de hulp die ze heeft gekregen.

Rosser denkt dat de stress door coronamaatregelen ervoor heeft gezorgd dat een steeds grotere groep jongeren grote problemen heeft, al speelt er ook meer: ,,Jongeren hebben daar vooral een knauw van gekregen. Maar de regels voor de Wajong zijn ook aangescherpt waardoor minder jongeren daarvoor in aanmerking komen. En de wachtlijsten van de ggz zijn ook lang.”

Thalissa betaalt haar schuld bij de gemeente af door als vrijwilliger te werken bij de zorginstelling waar ze stage liep. ,,Zo is zij de samenleving van dienst en betaalt zo in natura haar schuld aan de gemeente af”, zegt Rosser. ,,Het is ook een investering, het staat mooi op haar cv.”

,,Nu heb ik niet dat ik net als mijn eigen moeder in die schulden blijf zitten”, zegt Thalissa. ,,Dat ik niet mijn hele leven in een weekbudget hoef blijven hangen. Ik leer nu: hoe ga ik daarmee om. En hoe blijf ik eruit. Zodat ik weer kan blijven leven. Als ik nu politie voorbij zie komen, dan word ik daar niet meer warm of koud van.”

Ook met Sultan gaat het inmiddels beter, al zit hij op dit moment nog in de bijstand. Sinds augustus heeft hij een kamer gekregen via stichting Exodus, die hem samen met het JPF project bijstaat. De stichting helpt (ex)-gedetineerden, maar is Sultan als uitzondering ook gaan bijstaan. Sultan heeft geen crimineel verleden.

Hij werkt nu ook weer drie dagdelen, wordt geholpen door de praktijkondersteuning bij zijn traumaverwerking en staat op wachtlijst bij de ggz. ,,Ik ben trots op mijzelf. Tot nu toe gaat het goed’’, zegt hij. ,,Mijn leven is veranderd door Joyce en de andere begeleider.”

Het staat inmiddels landelijk ter discussie dat een jongere eerst vier weken verplicht op zoek moet naar werk of scholing voordat een uitkering gegeven wordt. Utrecht heeft die regel eerder dit jaar laten vallen om jongeren ruimhartiger te helpen. De gemeente Gouda zegt nu gebruik te maken van een tussenvariant waarbij per jongere gekeken wordt of een zoekperiode zin heeft. In de regio Woerden geldt de vier weken regeling nog gewoon. Alphen heeft geen reactie gegeven op vragen hierover.